Przemoc psychiczna jest kolejnym typem przemocy, o którym powiemy w audycji „Moja rodzina - mój skarb”. Są to umyślne działania wykorzystujące nie siłę fizyczną, lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie pozytywnego obrazu własnej osoby u ofiary, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych. Najczęściej przewagę sił wykorzystuje mężczyzna – ojciec i mąż, który maltretuje żonę i dzieci. Statystyki pokazują jednak, że coraz częściej przemocy dopuszczają się także kobiety, które dręczą własnych partnerów i dają upust frustracjom, wyżywając się na dzieciach.
Przemoc psychiczna może występować bez udziału innych rodzajów przemocy, jak bardzo często inne rodzaje przemocy są związane również z przemocą psychiczną. Przemoc psychiczna definicyjnie ma trzy główne znaczenia:
- sprawowanie przez sprawcę psychicznej kontroli nad ofiarą;
- krzywdzenie ofiary przy pomocy oddziaływań psychologicznych;
- uszkodzenia psychiki spowodowane przez przemoc.
Sprawca przemocy w rodzinie bardzo często stara się doprowadzić do izolacji społecznej ofiary. Kontroluje i ogranicza jej kontakty z innymi ludźmi, rodziną, sąsiadami. Zachowuje się obraźliwie wobec jej znajomych lub robi awantury w ich obecności, co sprawia, że ofiara wstydzi się ich zapraszać.
Narastająca izolacja ofiary sprawia, że ofiara czuje się bezsilna, bierna, zastraszona, a oprawca – bezkarny i umocniony w siłę.
To także wielokrotna krytyka, wyzywanie od najgorszych i wyolbrzymianie wad i błędów ofiary. Doświadczając skrajnego poniżenia, ofiara zaczyna myśleć, że być może czymś sobie zasłużyła na takie traktowanie.
Przemoc psychiczna w rodzinie może przybierać również formę gróźb i demonstracji mocy sprawcy. W przypadku obu płci pojawia się wtedy obawa przed pobiciem, wyrzuceniem na ulicę czy wyrządzeniem krzywdy dzieciom. Niektóre z gróźb mogą być spełnione, więc ofiara nie potrafi przewidzieć, która z nich może być mniej lub bardziej realna. W takiej sytuacji myśli, że musi bezwzględnie poddać się rządom sprawcy.
Sprawca nie musi stosować przemocy fizycznej by zmusić ofiarę do zrobienia czegoś , co jest dla niej wstydliwe lub upokarzające, a następnie grozić iż powie o tym znajomym lub rodzinie. Pod wpływem tego typu zachowania, „prania mózgu” i udręczenia pojawia się u ofiary stan kompletnego wyczerpania, które jest wynikiem ciągłego stresu, czuwania nad samoobroną oraz spełniania żądań sprawcy.
Energię pochłania też konieczność ukrywania strachu, rozpaczy i gniewu, bowiem okazywanie tych uczuć jest ośmieszane lub karane przez oprawcę.
Renata Durda, kierowniczka Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" podkreśla, że „stosowanie przemocy psychicznej i ekonomicznej jest szybkie, proste i skuteczne. - Dlatego atrakcyjna w stosowaniu - powiedziała. Niestety, prawo wobec przemocy psychicznej często bywa bezradne. Trudno jest nią zainteresować jakąkolwiek instytucję. - Nie pozostawia po sobie śladów. Wypowiedziane groźby nie istnieją jako dowody.”
Jeżeli Twój rodzic nieustannie Cię krytykuje, upokarza, wymaga zbyt wiele, mówi, że jesteś bezwartościowy, wyzywa Cię, grozi Ci, zabrania spotkań z przyjaciółmi lub bliskimi, grozi Ci, że Cię skrzywdzi - to stosuje wobec Ciebie przemoc psychiczną.
Warto się zastanowić nad tego typu zachowaniem, gdyż może ono prowadzić do obniżenia wartości dziecka w jego własnych oczach na długie lata. W przyszłości może się to wiązać z brakiem ufności w stosunku do innych ludzi, nie wierzyć we własne siły i marzenia, czarno widzieć świat, co uniemożliwi lub znacznie ograniczy normalne funkcjonowanie w społeczeństwie, w relacjach między ludźmi.
- Mój ojciec nigdy mnie nie bije – twierdzi Sławek – ale potrafi dokopać psychicznie. Jest złośliwy, ironiczny, umniejsza moje sukcesy choć bardzo się staram, wydaje mu się, że kpiąc ze mnie i powątpiewając w moje możliwości zmobilizuje mnie do większej pracy nad sobą, do lepszych wyników w nauce. Kupuje mi pióro ze złotą stalówka, a później miesiącami mi wypomina, że na nie nie zasłużyłem. Mam wrażenie, że jestem dla niego śmieciem, choć on uważa, że chce mi dać w życiu wszystko to, czego sam nie miał. Mam realizować marzenia, na które on sam się nie odważył?
To klasyczny przykład przemocy psychicznej, która przerodziła się z chęci motywowania dziecka.
Przemoc domowa czy też przemoc w rodzinie nie musi występować pomiędzy mężczyzną a kobietą i ich dziećmi. Często objawia się również w relacjach pomiędzy rodzeństwem lub dręczeniem dziadków mieszkających pod jednym dachem. Jest to także agresja słowna w relacjach teściowie – zięć, synowa.
Ważnym źródłem zasobów jest nasza rodzina i przyjaciele. Mogą oni dać nam ogromne wsparcie i pomoc w trudnych sytuacjach, dlatego ważne jest, aby z nimi rozmawiać, aby przerwać milczenie o własnej trudnej sytuacji, bo to właśnie ułatwia sprawcy kontynuowanie przemocy i robienie nam "prania mózgu".
Warto pamiętać, że dowodami w sprawie o znęcanie się psychiczne i fizyczne może być każde świadectwo, mówiące o ciągłej przemocy stosowanej przez sprawcę, np.:
- zeznania świadków,
- nagrania magnetofonowe i pisemny opis zdarzenia przedstawionego na taśmie,
- zniszczone przedmioty,
- ślady krwi,
- fotografie mieszkania ze śladami awantury oraz naoczni świadkowie takiego stanu,
- świadectwa lekarskie o obrażeniach doznanych przez ofiarę,
- notatki policyjne z interwencji.
Ukrywanie przemocy jest destrukcyjne, może narobić wiele szkód, bo sprawcy czują się bezkarni. Nie pozwól, byś stał się ofiarą. Masz prawo żyć bez strachu.
Przemoc w rodzinie jest przestępstwem i jest karana.
Bibliografia
Badura-Madej W., Dobrzyńska-Mesterhazy A., Przemoc w rodzinie, Wydawnictwo UJ, Kraków 2000, ISBN 978-83-23313-84-7.
Mellibruda J., Wybrane problemy patologii życia rodzinnego [w:] Strelau J., (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk 2005, ISBN 83-87957-06-2
Źródła:
psychologia.net.pl
parenting.pl
niebieskalinia.pl
mamazone.pl
portal.abczdrowie.pl